Hang động Pu Sam Cáp (Lai Châu) đang ngày càng được nhiều người biết đến không chỉ bởi sự hùng vĩ, hoành tráng mà còn bởi dấu tích gắn liền với sự hình thành và phát triển của vùng đất Phong thổ, Tam Đường và những sự tích huyền thoại về vùng đất này.
Giới thiệu đôi nét về hang động Pu Sam Cáp
Thiên nhiên đã đã ban tặng cho vùng Tây Bắc những dãy núi đá vôi hùng vĩ, những cánh rừng xanh mát trải dài với những dòng sông, con suối ngày đêm róc rách. Trong dòng chảy của miên trường lịch sử qua hàng triệu năm vận động, thiên nhiên cũng để lại nhiều dấu ấn tác tạo mà những hang động trong lòng núi với những nhủ đá kỳ ảo đã trở thành những biểu tượng sống động, những tuyệt tác phẩm làm nao lòng du khách.
Tạo hóa đã ban tặng cho Pusamcap vẻ đẹp đầy huyền bí ( ảnh Xuân Lộc)
Theo tiếng Thái “Pu Sam Cáp” có nghĩa là ba quả núi lớn chồng lên nhau. Pu Sam Cáp là tên gọi dãy núi đá vôi dạng địa hình karst, được hình thành từ kỷ nguyên kiến tạo. Quần thể hang động Pu Sam Cáp nằm men theo đường tỉnh lộ 129 đi cao nguyên Sìn Hồ, cách trung tâm thị xã Lai Châu chừng 6km về phía Tây trên độ cao 1.700m so với mực nước biển.
Đường đến các hang động Pu Sam Cáp vừa khúc khuỷu gập ghềnh lại vừa khó đi, đó đây vẫn còn ngổn ngang những cây cổ thụ bị gió mưa quật ngã đã phủ kín rêu phong hay bám đầy những loài cây tầm gửi khiến mỗi bước chân du khách như chạm vào những bí ẩn thiêng liêng của đại ngàn.
Cách di chuyển đến hang động Pu Sam Cáp
Để tới được hang động Pu Sam Cáp có rất nhiều phương tiện cho du khách lựa chọn. Tuy nhiên xe khách vẫn là sự ưu tiên, bởi tính an toàn và chi phí rẻ. Ở Hà Nội du khách có thể di chuyển ra bến xe Mỹ Đình hoặc bến xe Giáp Bát trong khung giờ 16h – 22h30 có rất nhiều hãng xe tới Lai Châu cho du khách lựa chọn. Mức giá vé đi Hà Nội – Lai Châu khoảng 200.000 VNĐ – 350.000 VNĐ/vé 1 chiều. Khi tới được trung tâm thành phố Lai Châu, thì du khách có thể bắt xe taxi hoặc xe ôm chở đến Pu Sam Cáp (khoảng 7km).
Còn nếu du khách là phượt thủ, thích trải nghiệm đổ đèo ở Lai Châu, thì có thể di chuyển theo cung đường sau: Trung tâm thành phố Hà Nội -> đi tới Hồ Tùng Mậu -> chạy theo quốc lộ 32 -> xã Nghĩa Lộ -> đi qua đèo Khau Phạ -> Tân Uyên -> đến ngã ba Bình Lư thì du khách tiếp tục rẽ trái để tới quốc lộ 4D -> đi thẳng để tới Lai Châu (Quãng đường du khách sẽ phải di chuyển khoảng 420km).
Truyện thuyết về hang động Pu Sam Cáp
Cùng vẻ đẹp tráng lệ, kỳ vĩ, u huyền, động Pu Sam Cáp còn được ví là "Thiên đường của hang động". Trên hành trình thám hiểm hang động Pu Sam Cáp du khách sẽ được nghe về truyền thuyết của hang động này nghe sự tích xưa chuyện kể rằng: Tương truyền Ải Sái Hịa là người của nhà Trời được Then sai xuống hạ giới khai hoang mở đất. Xuống dân gian, Ải khai phá đất hoang thành những ruộng lúa.
Du khách trầm trồ trước vẻ đẹp của Pusamcap ( ảnh Hà Chi)
Mỗi cánh đồng nằm cách nhau mấy chục ngày đi đường. Vào buổi sáng, Ải sẽ nhổ mạ ở Mường Thanh, trưa thì về Mường Lò ăn cơm, chiều lại đi cấy ở Mường Tắt và Mường Than. Dãy núi Pu Sam Cáp chính là chứng tích của ba vùng mà Ải làm ngày ấy.
Động Pu Sam Cáp còn gắn với truyền thuyết về câu chuyện tình buồn của người con gái đẹp tên là Thị Lài. Thị Lài vừa đến tuổi trăng tròn. Khuôn mặt nàng đẹp lắm, đẹp như bông Ban rừng đầu xuân khi còn e ấp. Tóc nàng dài, sóng sánh như thác nước mùa xuân, giọng nàng trong như tiếng chim rừng tinh nghịch, ríu rít gọi bạn trên cành cây cổ thụ.
Trai bản say đắm nàng, ngây ngất nàng nhưng trái tim nhỏ bé, nóng bỏng của nàng đã tìm được nơi trú ngụ. Chàng là một người con trai khôi ngô, khoẻ mạnh và dũng mãnh. Nhà chàng nghèo nhưng chàng có một trái tim giàu yêu thương và hai người yêu nhau tha thiết.
Họ như con nai, con hoẵng non, cứ mải mê vui đùa quên ngày tháng. Quên ngày trăng mọc rồi trăng lại lặn. Quên mất ngày con nước độc ác từ đầu nguồn đã tràn xuống cuốn trôi hết nương ngô, ruộng lúa của dân bản. Những ngôi nhà vốn đã xác sơ không thể đứng vững được trước con nước dữ. Cha mẹ nàng vì cái nhà rách, cái bụng đói mà đã nhận con trâu, gùi thóc của tên trưởng bản tham lam, độc ác. Hắn vốn đã để ý nàng từ lâu nhưng không đeo bám được, nay có vẻ như hắn đã được thoả lòng tham ấy.
Thiên nhiên khéo tạo nên những tác phẩm nghệ thuật
Thị Lài buồn lắm. Nàng khóc nhiều, đến nỗi khuôn mặt đẹp kia phải héo hon, đôi mắt đẹp kia khô không còn giọt lệ. Thương người yêu, chàng trai đã liều lĩnh dẫn nàng cùng chốn. Bạt ngàn rừng núi thế này không lẽ không có chỗ cho hai người nương náu? Cảm thông cho cuộc tình đẹp nhưng ngang trái thần rừng, thần núi cũng thương họ. Tạo hoá đã đặt giữa núi rừng Tây Bắc một ngôi nhà bằng đá được cánh rừng Móc che chở.
Trong ngôi nhà đá ấy có cả thác nước cho họ uống, giường cho họ nằm, cái trống, cái nôi có lọng che để cho những đứa con trong tương lai, có cả chày, cối cho họ giã những hạt thóc, hạt ngô thành tấm bánh. Họ còn tìm được cả nơi thiêng liêng nhất để tỏ lòng cảm tạ thần núi thần cây.
Cuộc sống cứ thế trôi qua êm ả trong hạnh phúc. Hàng ngày Thị Lài ở lại động để chăm sóc con cái, nấu cơm chờ chồng đi săn về. Chồng nàng săn bắn rất giỏi, sự khéo léo, dũng mãnh của chàng khiến cho con voi rừng, con sư tử dữ cũng phải thuần phục chàng, chúng kéo tới cửa động để ngày ngày canh giữ, bảo vệ nơi tổ ấm của họ.
Nhũ đá tuyệt diệu tại Pusamcap
Nhưng một ngày kia, lúc người chồng yêu thương của Thị Lài đang mải mê theo con thú hoang. Không biết con rắn độc đưa đường hay con cáo gian ác chỉ lối mà tên trưởng bản xấu xa kia tìm được đến đây. Hắn mang theo rất nhiều quân lính. Bọn chúng đông và dữ tợn đến nỗi con voi lớn, con sư tử hung dữ cũng bị chúng giết chết. Thị Lài vô cùng sợ hãi, những đứa con khóc thét lên ôm chầm lấy mẹ trong nức nở. Không biết phải làm sao, nàng đứng chết lặng hướng về nơi ban thờ mà cầu nguyện.
Nỗi lòng nàng thấu đến trời xanh. Ngay lúc ấy, mây đen kéo đến, trời đất tối đen như mực, sấm chớp vang trời. Tên trưởng bản và đám tuỳ tùng của hắn vô cùng sợ hãi. Đứa chốn dưới gốc cây, đứa chui vào hang đá. Chỉ giây lát rồi mọi thư bình yên trở lại. Nhưng than ôi chỉ có mẹ con Thị Lài và tổ ấm của họ thì đều hoá thành đá cả, cả con voi, con sư tử, cả thác nước cũng hoá đá. cuộc sống của nàng đã trở thành vĩnh cửu. Không ai bắt được nàng, không ai hại được Thị Lài nữa.
Không ai biết được thực hư câu chuyện thế nào, nhưng ngày hôm nay, khi đến với Pu Sam Cáp ai cũng như nhìn thấy bóng dáng Thị Lài bồng con đứng chết lặng, nghe thấy tiếng nàng khóc trong trong nỗi bất lực trước những thế lực của một thời phong kiến, nô bộc.
Nhũ tiên, kích thích trí tưởng tưởng của du khách
Các điểm tham quan tại hang động Pu Sam Cáp
Một trong những điển hình cho sức kiến tạo bền bỉ đầy hấp dẫn này tập trung tại vùng đất Lai Châu, nơi “hoa Ban nở thành cô gái Thái” và “ngủ dậy núi đã đong đầy mắt” với quần thể hang động Pu Sam Cáp mới được người dân địa phương phát hiện từ tháng 7-2006, gồm hơn 10 hang động lớn, nhỏ trong đó có 3 hang động chính Thiên Môn, Thiên Đường và Thủy Tinh được ví như những người đẹp ngủ quên giữa rừng sâu.
Vẻ đẹp nguyên sơ của hang động Pu Sam Cáp không hề kém cạnh nếu đem so với bất kỳ hang động nào đã thành danh như quần thể hang động Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình), động Thiên Cung (Quảng Ninh), động Ngườm Ngao (Cao Bằng)…
Pusamcap đẹp huyền bí, đầy sức sống
Động Thiên Môn
Trong hành trình khám phá hang động Pu Sam Cáp, điểm đầu tiên du khách tiếp cận là động Thiên Môn với chiều sâu hun hút và vòm cửa lớn. Càng vào đến trung tâm, vòm hang càng cao rộng với mặt nền tương đối bằng phẳng gợi liên tưởng đến một thính phòng của tự nhiên giới được kiến dựng từ thuở hồng hoang.
Du khách sẽ ngỡ ngàng thích thú trước hình dạng độc đáo của các khối nhũ mặc cho trí tưởng tượng bay bỗng, từ cột nhũ vàng sừng sững có phía trên xòe ra rồi rủ xuống như một chiếc lọng Trời, những dãy ruộng bậc thang của núi đồi Tây Bắc, những suối nhũ có hình thù kỳ lạ…
Đến hình tượng Đức Quán Thế Âm cứu khổ cứu nạn, những viên nhũ đá kết tinh với đủ hình dạng, kích cỡ tưởng như những hòn bi được tạo hóa mài dũa đang trong quá trình hoàn thiện, ngọn bút lông biểu đạt sự trọng thị đối với việc học hành và tri thức… Du khách còn choáng ngợp khi ở cuối động hiện ra một cung điện nguy nga, lộng lẫy với những cột nhũ đến mấy người ôm, óng ánh như được dát vàng rực rỡ…
Đi trong khoảng tối huyền bí của hang động Thiên Môn, du khách dễ dàng cảm nhận được hơi mát lạnh toát ra từ các khối đá, thi thoảng những làn gió mát thổi vào, luồn qua những cột nhũ, dội vào vách đá thành những thanh âm trầm bổng, nghe như những lời thầm thì vọng về tứ quá khứ… Từ cuối động, một làn ánh sáng hiếm hoi dọi vào mở ra một khung trời bình yên, đem lại cho du khách sự an tâm, niềm vui thống khoái của người lầm lũi trong bóng tối bỗng gặp lại ánh sáng từ cuối đường hầm .
Linh Ga trong lòng động Thiên Môn
Động Thiên Đường
Rời động Thiên Môn, phải mất chừng nửa tiếng luồn rừng, len lỏi qua từng hàng cổ thụ còn nguyên nét hoang sơ, có nơi phải bám vào dây leo hay men theo sườn vách đá, du khách mới đến được động Thiên Đường. Đường đến động Thiên Đường cheo leo hiểm trở như muốn thử thách ý chí và lòng can đảm của người đi khám phá, và phần thưởng thật vô cùng xứng đáng khi bất ngờ hiện ra trước mắt một cõi “non Bồng”, vừa tĩnh mịch lắng đọng vừa huyền bí thâm nghiêm…
Động Thiên Đường quả là chốn bồng lai tiên cảnh, một món quà kỳ diệu được Đấng Hóa công ưu ái ban tặng cho con người… Càng đi sâu vào trong, các khối nhũ càng phô diễn vẻ hào nhoáng trong một không gian đa sắc, đa chiều, như một tác phẩm sắp đặt đầy ngẫu hứng và sinh động với những hình ảnh vừa lạ lẫm vừa thân quen. Tùy vào trí tưởng tượng, du khách có thể nhận ra những đường cong uốn lượn mang dáng dấp của những thửa ruộng bậc thang, những hình thù kỳ vĩ là những giàn hoa Lan hay hoa Ban đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, những cột nhũ trắng trong như pha lê với nhiều hoa văn độc đáo đứng bao quanh hồ nước tạo nên nét lộng lẫy kiêu sa…
Động Thủy Tinh
Thủy Tinh là một trong ba động chính của quần thể hang động Pu Sam Cáp. Do vị trí không thuận lợi lại chưa đáp ứng được các điều kiện an toàn cần thiết để đón tiếp khách du lịch nên cho đến nay các nhà quản lý vẫn chưa có kế hoạch đưa động Thủy Tinh vào khai thác. Động Thủy Tinh kỳ bí vẫn là một ẩn số, hứa hẹn nhiều hấp dẫn đối với du khách ưa mạo hiểm phiêu lưu…
Điều thú vị là khi ở những hang động khác, du khách ít có dịp tiếp cận với nhiều loại thạch nhũ thì tại Pu Sam Cáp, du khách có thể đến tận nơi, chạm tay vào những nhũ đá được hình thành qua một quá trình dài.
Chính điều tưởng như thuận lợi này lại là điểm yếu cơ bản, đặt ra nhiều vấn đề gai góc cho công tác bảo tồn. Bởi phải mất hàng triệu năm thiên nhiên mới tạo dựng nên những kỳ quan trác tuyệt nhưng chỉ cần một chút manh động của những người thiếu ý thức, những công trình này có thể bị hủy hoại trong một sớm một chiều, thậm chí chỉ ngay trong tích tắc.
Hang động Pu Sam Cáp vẫn còn mộc mạc và hoang sơ, để hướng dẫn khách du lịch dường như chỉ mới có vài tấm biển chỉ đường tới động Thiên Môn hay Thiên Đường và tại các hang động này cũng chỉ mới dừng lại ở một số bậc thang ăn vào nền đá, một số dây vịn thô sơ giúp du khách dễ dàng tham quan trong động, hệ thống đèn chiếu được lắp đặt cũng còn khá sơ sài…, hầu như chưa có sự đầu tư quy mô nào tương xứng với vẻ đẹp kiều diễm của các nàng sơn nữ Pu Sam Cáp.
Với sự quan tâm của chính quyền địa phương, quần thể hang động Pu Sam Cáp sẽ sớm trở thành một điểm sáng. Cùng với những giá trị tiềm tàng tại địa phương như lễ hội, làng bản…, Pu Sam Cáp sẽ góp phần xứng đáng nâng cao giá trị du lịch tỉnh Lai Châu, điểm thêm vào bản đồ du lịch Việt Nam những sắc màu lung linh độc đáo mang âm hưởng của núi rừng Tây Bắc…
Lê Mai, CTV